कॉलेज संपल्यावर अवनी घरी आली. एकामागून एक लेक्चर्स, प्रॅक्टिकल्स, लायब्ररी सेशन्स अशा दिवसभराच्या व्यस्त दिनचर्ये मुळे ती थकली होती. फ्रेश होऊन, थोडं खाऊन, तिनं मोबाईल फोन हातात घेतला. ड्युएल सिम कार्डची व्यवस्था असलेल्या तिच्या मोबाईल फोन मध्ये दोनच दिवसांपूर्वी तिने एयरसेल प्रीपेड सिम टाकून घेतलं होतं. त्याचा चांगला इंटरनेट स्पीड मिळत असल्याने ती खुशीत होती.
तिच्या मोबाईल फोनची रिंग वाजताच व्हाट्सअप, इन्स्टा वर रमलेली अवनी भानावर आली. नवीन नंबर वर कॉल आला होता. अननोन नंबर फ्लॅश होत होता. तिने कॉल रिसीव केला. "हॅलो..." "हमारे अकाउंट से निकाले हुए पैसे सिधी तरह से वापीस करो, नही तो अंजाम बुरा होगा... देख लेना..." "हॅलो...आप किस से बात करना चाहते है ? शायद रॉंग नंबर लग गया है आपका..." "यह 8763×××××× नंबर है ना ?" "हां... नंबर तो सही है.. " "छह-सात महिनें पहले, इस नंबर से कॉल करके तुने हमारा एटीएम कार्ड नंबर और पिन पूछ लिया और हमारे अकाउंट से पैसे निकाल लिए... हम नींद मे थे इसलिये गलती कर दी और तुमको कार्ड नंबर और पिन बता दिया..." "लेकिन यह नंबर तो मुझे परसो ही मिला है..." "ऐ लडकी... ज्यादा नाटक मत कर... हमारे पैसे कब वापस करेगी ये बता... पुलीस के चक्कर काटते काटते मै थक गया हूँ . अरे कुछ तो रहम कर. गरीब आदमी हु मै.." पलीकडच्या माणसाने कॉल डिस्कनेक्ट केला. अवनी चक्रावली. 'ही काय भानगड आहे ?' ती मनात म्हणाली.
काही वेळ ती त्या आलेल्या फोन कॉल बद्दल विचार करत राहिली. पण तिच्या व्यस्त दिनक्रमा मुळे लवकरच तिला त्या घटनेचा विसर पडला.
हे आणि अशाच प्रकारचे कॉल्स दर दोन तीन दिवसाला यायला लागल्यावर मात्र ती चांगलीच काळजीत पडली. कधी तोच माणूस तर कधी एखादी स्त्री पलीकडून बोलत असत. निरनिराळ्या नंबर वरून कॉल्स येत असत. तिने ट्रू कॉलर वर नंबर ब्लॉक केले. पण एक नंबर ब्लॉक केला की दुसऱ्या नंबर वरून कॉल यायचे. सगळ्या इन्कमिंग कॉल्सचा सूर एकच...तू आमचे कार्ड डिटेल्स घेऊन पैसे काढले किंवा तू आमचे अकाउंट हॅक करून रिकामे केलेस.
अवनी च्या लक्षात आलं, की तिला दिलेला नंबर नक्कीच आधी कोणा सायबर चोराचा असणार. त्यांनं तो पूर्वीच सरेंडर केल्याने किंवा रिचार्ज न केल्याने रिसायकल होऊन तिला मिळाला असणार. कंटाळून शेवटी तिने ते सिमकार्ड सरेंडर करायचं ठरवलं. त्याच दिवशी तिच्या नावाने लखनऊ पोलीस मुख्यालयातून एक पाकीट स्पीड पोस्टने घरी आलं. लखनऊ पोलिसांत कोणीतरी तिच्या मोबाईल फोन नंबरच्या आधारे माहिती घेऊन तिच्या विरुद्ध फसवणुकीची तक्रार केली होती. पोलिसांनी तिला समन्स बजावून प्रत्यक्ष हजर राहायला किंवा समाधानकारक उत्तर द्यायला सांगितलं होतं.
ते सर्व वाचून अवनी मटकन खालीच बसली. आतापर्यंत आई-बाबांना तिने हे सगळं सांगितलं नव्हतं. पण आता मात्र बाबांची मदत घ्यावीच लागणार होती.
तिचे बाबा ऑफिसमधून आल्यावर तिने हा सगळा घटनाक्रम त्यांना पहिल्यापासून सांगितला. तिचे बोलणे शांतपणे ऐकून घेत बाबांनी तिला धीर दिला आणि त्यांच्या वकील मित्राला कॉल करून त्यांचा सल्ला घेतला.
दुसऱ्या दिवशी अवनी आणि तिचे बाबा, ज्या मोबाईल गॅलरी मधून तिने ते प्रीपेड सिम कार्ड घेतले होते, तिथे गेले. तिथून त्यांनी प्रीपेड सिम कार्ड घेतल्यापासून चे तिच्या नावाचे ॲक्टिवेशन सर्टिफिकेट मिळवले.
साधारणतः प्रीपेड सिम कार्ड वापरकर्त्याने रिचार्ज न करता सिम कार्ड वापरणे बंद केले की कोणतीही मोबाईल कंपनी सहा महिने थांबून तो नंबर दुसर्‍या ग्राहकाला देते.
सहा महिन्यांपूर्वी हा नंबर कोणाच्या नावावर होता ? त्याच्याबद्दल कंपनीच्या कॉल सेंटर मध्ये काही चौकशी किंवा तक्रार करण्यात आली होती का ? ही सर्व माहिती अवनीच्या बाबांनी मोबाईल कंपनीला देण्यास सांगितले.
विलंबाने का असेना, पण त्या मोबाइल कंपनीने सर्व माहिती एका लिखित पत्राच्या स्वरूपात त्यांना पाठवली. त्या माहितीनुसार सहा-सात महिन्यांपूर्वी पर्यंत तो नंबर झारखंड मधील जामतारा येथील संतोष यादव नावाच्या व्यक्तीच्या नावावर होता. त्या नंबर बद्दल किमान वीस ते तीस वेळा मोबाईल कंपनीच्या कॉल सेंटरमध्ये चौकशी केली गेली होती.
अवनीने मोबाईल कंपनी कडून मिळालेले एक्टिवेशन सर्टिफिकेट आणि वरील सर्व माहिती असलेले मोबाईल कंपनीचे अधिकृत पत्राच्या प्रती लखनऊ पोलीस मुख्यालयाकडून आलेल्या समन्सला उत्तर म्हणून पाठवून दिल्या. अवनीच्या बाबांनी मोबाईल कंपनीविरुद्ध वादग्रस्त नंबरचे सिमकार्ड दिल्याबद्दल ग्राहक मंचात तक्रार केली.
अवनी या संकटातून सुटली खरी.. पण तिला आणि तिच्या कुटुंबाला झालेला मनस्ताप विचारात घेऊन, ग्राहक न्यायालयाने मोबाईल कंपनीला अवनी आणि तिच्या कुटुंबीयांना नुकसान भरपाई देण्याचा आदेश दिला.
(सत्य घटनेवर आधारीत..)
प्रिय वाचक, अशी घटना दुर्मिळ असली तरीही प्रीपेड सिम कार्ड च्या बाबतीत घडण्याची शक्यता पोस्टपेड सिमकार्ड पेक्षा जास्त असते. त्यासाठी काही गोष्टींची काळजी घेणे जरूरी आहे.
-मोबाईल नंबर कारणाशिवाय शक्यतोवर बदलू नाही. त्याऐवजी सर्विसेस बद्दल किंवा स्पीड बद्दल तक्रार असल्यास पोर्टेबिलिटी सुविधा वापरावी. -नवा नंबर घेतल्यास शक्य असल्यास ट्रूकॉलर किंवा मोबाईल सर्व्हिस प्रोव्हायडर कंपनीच्या ॲप वरून त्या नंबरचा जुना मालक शोधावा. -प्रीपेड किंवा पोस्टपेड चे एक्टिवेशन सर्टिफिकेट डीलर कडून सिम कार्ड घेताना जरूर घ्यावे. -नवीन घेतलेल्या नंबर वर आलेल्या कॉल्स बाबत आक्षेप किंवा शंका असल्यास जुन्या वापरकर्त्याची माहिती, आरटीआय ( माहितीचा अधिकार) अंतर्गत मोबाईल कंपनीस देण्यास सांगावे.
"श्रेया ! अगं उठ ना !! सात वाजून गेलेत. तुला कॉलेजला नाही जायचं का?" मम्मा च्या आवाजाने श्रेया जागी झाली. "Shit यार !! अलार्म कसा नाही झाला ? की मलाच ऐकायला आला नाही??" स्वतःशीच बोलत तिने मोबाईल उचलला. काही हालचाल दिसत नसलेला मोबाईलचा ब्लॅक स्क्रीन पाहून ती वैतागली. "हे काय ? रात्री झोपताना तर चांगला 79% चार्ज होता. आता पूर्ण डिस्चार्ज ??" चार्जर शोधून तिने मोबाईल चार्जिंगला लावला आणि बाथरूममध्ये शिरली.
आवरून श्रेया बाहेर आली तरी, मोबाईल अजिबात चार्ज झाला नव्हता. त्याचा स्क्रीन पूर्णपणे डेड झाला होता. ती चांगलीच अस्वस्थ झाली. "रिपेअरला टाकावा लागणार बहुतेक.." ती मनाशी म्हणाली.
कॉलेज जवळच्याच एका मोबाईल शॉप मध्ये तिने मोबाईल रिपेअर करायला दिला. लगेच दुसऱ्या दिवशी मोबाइल रिपेयर होऊन तिला मिळाला. व्यवस्थित चालू होऊन मोबाईल परत मिळाल्या मुळे श्रेया रिलॅक्स झाली. जेमतेम पाच इंचाच्या मोबाइलने आपलं आयुष्य किती व्यापून घेतलं आहे, याची जाणीव होऊन तिला गंमत वाटली.
तिने समीरला कॉल केला, "हाय !!" "अगं कुठे आहेस श्रेया ? मी काल तुला दहा पंधरा तरी कॉल्स केले असतील." "अरे माझा सेलफोन आऊट ऑफ ऑर्डर होता. बोल, आज कुठे भेटायचं ??" "ऐक ना, आई पप्पा दोन दिवस नात्यातल्या एका लग्नाला गेलेत. घरीच ये ना. मस्त पास्ता बनवतो तुझ्यासाठी. डिनर करूया सोबत." "येते संध्याकाळी सात पर्यंत."
श्रेया जशी काही हवेत तरंगत घरी आली. "मम्मा, निलू कडे जातेय, दहाच्या आत नक्की परत येईन." घरी येताच तिने जाहीर केले. नीलू ला फोन करून आपला प्लान सांगायला मात्र ती विसरली नाही. न जाणो ममाने खात्री करून घेण्यासाठी तिला फोन केला तर... तिचं गुपित इतक्यात तिला उघड करायचं नव्हतं.
समीरला आवडणारा ब्लॅक अँड रेड वन पीस तिने अंगावर चढवला. डार्क रेड लीपस्टिक, आय लाइनर लावून लाईट मेकअप केला. कर्ल केलेल्या, मोकळ्या सोडलेल्या केसांना पुन्हा एकदा कोंब करून तिने ओला बुक केली आणि ती अपार्टमेंटच्या पायऱ्या उतरून खाली आली.
शहरातील पॉश लोकॅलिटी तील एका रो हाऊस समोर तिची टॅक्सी थांबली. मेन डोअर वरची बेल दाबताना तिच्या हृदयाचे ठोके वाढले होते. तिची वाटच बघत असल्यासारखं समीरने दार उघडलं. "कसली मस्त दिसतेहेस.." असं बोलून पटकन दार बंद करून, समीरने तिला जवळ घेतलं आणि तिला डायनिंग टेबलशी आणलं. तिथलं दृश्य पाहून श्रेया हरखून गेली. डायनिंग रूम मध्ये लाईट्स ऑफ करून पूर्ण अंधार केला होता. टेबलवर आकर्षक पद्धतीने कॅन्डल्स पेटवून ठेवल्या होत्या. त्याच्या बाजूला पास्ता, टॅकोज, पेस्ट्रीज नीट अरेंज करून ठेवले होते.
समीरने तिच्या साठी एक खुर्ची ओढून तिला बसवलं आणि जवळच्या खुर्चीवर बसत तिचे हात हातात घेऊन म्हणाला, "खास तुझ्यासाठी युट्युब वर बघून रेड पास्ता बनवलाय..." हसत-खेळत दोघांनी डिनर एन्जॉय केलं आणि हॉलमध्ये येऊन बसले.
आज जवळजवळ महिन्याभराच्या अंतराने दोघं भेटले होते. समीरने श्रेयाला मिठीत घेतलं आणि तिच्या ओठांवर ओठ टेकले. तिनंही त्याला प्रतिसाद देत त्याच्या ओठांना डीप किस केलं. साडेनऊ कधी वाजले दोघांनाही कळलं नाही.
"समीर मला जायला हवं. मम्मा ला दहाच्या आत यायचं कबूल केलंय." "चल, मी तुला घरी सोडतो." "ओके.. ए.. एक सेल्फी घेऊया ना..." असे म्हणून श्रेयाने त्याच्या चेहर्‍याला आपला चेहरा भिडवून स्वतःच्या मोबाईल मध्ये दोन-तीन सेल्फी घेतले.
*********
दुसऱ्या दिवशी पहाटे अलार्म च्या आधीच श्रेयाला जाग आली. सहज म्हणून साईड टेबल वर ठेवलेला मोबाईल तिनं हातात घेतला. व्हाट्सअप ओपन करून मेसेज बघत असताना एका अनोळखी नंबर वरून आलेल्या मेसेज कडे तिचं लक्ष गेलं. तिने मेसेज ओपन केला.
मॅडम, सोबत चे फोटो सोशल मीडियावर व्हायरल करायचे का?? तशी इच्छा नसल्यास फक्त रुपये 10000/- या गुगल पे नंबर वर पाठवा.
मेसेज सोबत असलेले फोटो तिने डाउनलोड केले आणि ती ताडकन अंथरुणात उठून बसली. ते काल रात्री तिने तिच्या मोबाईल वरून काढलेले समीर सोबत चे सेल्फी फोटोग्राफ्स होते.
श्रेयाला समजत नव्हतं, की तिच्या मोबाईल वरून तिनं च काढलेले तिचे आणि समीरचे सेल्फीज अजून तिनं समीर सोबत देखील शेअर केले नाहीत, मग ते या माणसाकडे कसे काय आले? नक्कीच तिचा फोन कोणीतरी हॅक केला आहे, हे कळायला तिला उशीर लागला नाही. आता एक तर या चेहरा नसलेल्या हॅकर ला दहा हजार देऊन मोकळं व्हायचं आणि फोन फॅक्टरी रिसेट करायचा किंवा त्याला शोधून काढायचं. हे दोन पर्याय तिच्यासमोर होते.
तिने समीरला कॉल करून सगळं काही सांगितलं. समीर कॉम्प्युटर इंजिनीअरिंगच्या शेवटच्या वर्षाला होता आणि त्याच्या कॉलेजमधल्या इथिकल हॅकिंग अँड सायबर सेक्युरिटी क्लबचा मेंबर होता. त्यामुळे त्याच्या लगेच लक्षात आलं की कुठलेतरी स्पायवेअर टाकून श्रेयाचा मोबाईल कोणीतरी हॅक केलाय.
"श्रेया मला एक सांग, गेल्या दोन-तीन दिवसांत तू तुझा मोबाईल कोणाला काही कारणाने दिला होतास का?" "अरे हो... कालच माझा मोबाईल मी कॉलेज जवळच्या मोबाईल शॉप मधून रिपेअर करून आणलाय." "मोबाईल रिपेअर करणा-याचंच हे काम असणार.. दहा वाजता त्या मोबाईल शॉप वर पोहोच, मी तिथे येतो." "ओके समीर, मी पोहोचते तिथे दहा वाजेपर्यंत."
दहा सव्वादहाच्या सुमारास श्रेया त्या मोबाइल शॉप वर पोहोचली. शॉपच्या बाहेरच तिला समीर आणि अंकित भेटले. अंकित एक सर्टिफाइड इथिकल हॅकर होता. तो समीरचा मित्र आणि त्याच्या कॉलेजच्या सायबर सेक्युरिटी क्लब मधला इन्स्ट्रक्टर होता.
तिघं मिळून त्या मोबाईल शॉप मध्ये आले. "काल तुम्ही या मॅडमचा मोबाईल रिपेअर करून दिला होता..." समीरने काउंटरवर बसलेल्या व्यक्तीला म्हटले. "हो सर, परत काही प्रॉब्लेम आलाय का?" फारच मोठा प्रॉब्लेम आलाय. तो फोन कोणी रिपेयर केलाय?" "रफिक..." त्याने आवाज दिल्याबरोबर एक २४-२५ वर्षांचा व्यक्ती समोर आला. "रफिक फोन रिपेरिंग चे काम एकटाच बघतो. तुमचा प्रॉब्लेम सांगा त्याला." असे म्हणून तो इतर कस्टमर्स कडे वळला. श्रेया, समीर आणि अंकित रफिक सोबत शॉप च्या आतल्या बाजूला आले. तिथं काही मोबाईल ओपन करून ठेवले होते.
"कुठलं स्पाय वेअर टाकलं तु या मॅडमच्या मोबाईल मध्ये?" समीरने रफिकला दरडावून विचारलं. रफिक गडबडला. "मैने ? मैने कुछ नही किया.." "कुछ नही किया ? श्रेया मोबाईल अनलॉक करून माझ्याजवळ दे." अंकित म्हणाला. श्रेयाने मोबाईल त्याच्या हातात दिला. "ये देख वाय-फाय नाम का जो अँप मोबाइल मे है, वो तूने रिपेयर करने के बाद डाला है. हमे क्या उल्लू समज रखा है? चल मोबाईल दिखा तेरा.." "दुकान मे क्यो सीन क्रीएट कर रहे हो सर? मैने कुछ नही किया है." "मोबाईल देता है या दो चार जडा दु ? " समीरने त्याला धमकावत, त्याची कॉलर पकडत म्हटलं. त्याने निमुटपणे त्याचा मोबाईल अंकित कडे दिला.
अंकित ने रफिकचा मोबाईल चेक केला, तेव्हा त्यात स्पायह्यूमन नावाचं स्पायवेअर ॲप आढळून आलं. त्यात श्रेयाचाच नाही तर इतरही काही मुलींचे फोन हॅक करून क्लोन केलेले दिसले. रिपेअर साठी आलेल्या, विशेषत: मुलींच्या मोबाईल फोन मध्ये रफीक स्पायह्यूमन नावाचे ॲप इंस्टॉल करायचा. हे ॲप दुसऱ्या नावाने त्या मुलींच्या मोबाईल मध्ये दिसायचे. कुठले तरी बिल्टइन अँप असणार असे वाटून बहुतेकांनी त्याकडे दुर्लक्ष केले असणार. या ॲपद्वारे रफिक त्या मुलींचे फोन हॅक करून क्लोन करून ठेवायचा. त्यामुळे त्या फोनवरचे इन्कमिंग, आउटटगोईंग कॉल्स, एसेमेस, व्हाट्सअप, फेसबुक, गुगल पे सारखे यूपीआय सगळं ऍक्सेस करून त्यांना ब्लॅकमेल करायचा आणि त्यांच्याकडून पैसे उकळायचा. या ॲपद्वारे एक दोघींच्या बँक अकाउंट मधून त्याने पैसे सुद्धा काढले होते.
स्पायह्यूमन हे ॲप हॅकर त्यांच्या लॅपटॉप किंवा मोबाईलवर त्याचसोबत ज्याचा फोन हॅक करायचा आहे त्याच्या मोबाईल फोनवर इन्स्टॉल करतात. Victim च्या फोनवर ते सेक्युर्ड सर्विस किंवा वाय-फाय या नावाने ॲप्स च्या लिस्ट मध्ये दिसते. स्पायह्यूमन द्वारे हॅकर मोबाईल फोनचा पूर्ण ताबा घेऊ शकतात. म्हणजेच मोबाईल फोनचा क्लोन करू शकतात. विक्टिम चे लोकेशन, फोटो गॅलरी, एसेमेस, व्हाट्सअप, फेसबुक सगळे त्यांना ॲक्सेस करता येते. त्याद्वारे ब्लॅकमेल करणं, आर्थिक फसवणूक करणं आणि गोपनीयता भंग करणं हे उद्योग करतात. काही लोक त्याला बळी पडतात. मात्र श्रेया सारखे काही सजग, सतर्क लोक त्यांचे काळे कारनामे उघडकीस आणतात.
रफिकने फसवलेल्या इतरही काही मुलींना अंकितने गाठलं आणि रफिक विरुद्ध कंप्लेंट देण्यास तयार केलं. श्रेया तसेच इतर काही मुलींचे फोन आणि रफिकचा फोन पुरावा म्हणून सादर केला. रफिकला इंडियन आयटी 2000 ऍक्ट च्या कलम 66 आणि कलम 67 नुसार पाच वर्षांची जेल आणि एक लाख रुपये दंड ठोठावण्यात आला.
आपला मोबाईल फोन, [ ] विनाकारण वेगाने डिस्चार्ज होत असेल, [ ] जास्त गरम होत असेल, [ ] डेटाचा वापर तुम्ही न वापरताही जास्त होत असेल, [ ] अनपेक्षित पॉपअप किंवा ब्राउझर हिस्टरी दाखवत असेल, [ ] विनाकारण हँग होत असेल, [ ] इन्कमिंग-आउटगोईंग कॉल्स च्या वेळेस बॅकग्राउंडला काही आवाज जाणवत असतील, तर नक्कीच हॅक झाला आहे असे समजावे आणि फॅक्टरी रीसेट करावा.
काही पॉप्युलर ॲप्स देखील आपला मोबाईल स्पाय करतात, म्हणून काही गोष्टींची विशेष काळजी घ्यावी.
[ ] युवावर्गाने अंतरंग क्षणांचे फोटो मोबाईलवर ठेवू नयेत. [ ] फार कोणावरही विश्वास ठेवून त्याला खाजगी माहिती, फोटो, पासवर्ड वगैरे शेअर करू नये. [ ] आपला फोन कोणाच्याही हातात देऊ नये. [ ] मोबाईल फोन पासवर्ड /पिन /पॅटर्न ने लॉक करावा. [ ] रिपेअर करायला दिल्यास शक्य असल्यास इरेज करून द्यावा आणि रिपेअर होऊन आल्यावरही फॅक्टरी रीसेट करून वापरावा.
सजग, सतर्क आणि सुरक्षित राहून टेक्नॉलॉजी चा आनंद घ्या.
