बॉईज लॉकर रूम

बॉईज लॉकर रूम

दक्षिण दिल्लीतील एका शाळेतील पंधरा ते अठरा वर्षे वयोगटातील  सधन कुटुंबातील मुलं. त्यांनी मिळून इंस्टाग्राम वर एक ग्रुप बनवला. ग्रुपला नाव दिलं "बॉईज लॉकर रूम". सुरुवातीला शाळकरी मुलांच्या इतर ग्रुप प्रमाणेच या ग्रुप मध्ये चॅटिंग, पोस्टिंग, व्हिडिओ, फोटो शेअरिंग व्हायचे. एक दिवस ग्रुपमधील एका मेम्बरने त्याच्याच वर्गातील एका मुलीचा मॉर्फ केलेला (चेहरा त्या मुलीचा आणि बाकी शरीर दुसऱ्या एका नग्न स्त्री चे) अश्लील फोटो शेअर केला. त्यावर काही मेम्बर्स चे आचकट, विचकट आणि अश्लील असे कमेंट्स आले.

त्या दिवसापासून ग्रुपमधील काही मेंबर्स चे असले विकृत उद्योग सुरू झाले. ओळखीतल्या आणि अनोळखी मुलींचे फोटो फेसबुक, इंस्टाग्राम, व्हाट्सअप वरून काढून घेऊन मॉर्फ करून, ग्रुपमध्ये पोस्ट करायचे आणि त्यावर अत्यंत अश्लील, विकृत टिपण्या करायच्या. हा उद्योग बरेच दिवस सुरू होता.

मे 2020 मध्ये मात्र कहरच झाला. एका शाळकरी अल्पवयीन मुलीचा मॉर्फ केलेला फोटो पाहून काही मेम्बर्सनी त्या मुली वर रेप करण्याची योजना बनवायला सुरुवात केली. त्या अत्यंत विकृत योजनेच्या संदर्भातच बहुतेक मेंबरस् पोस्ट करू लागले. या सर्व प्रकाराला घाबरून ग्रुप मधील काही मेंबर्स ने ग्रुप सोडला. त्यातीलच एका मुलाने ने या विकृत योजनेच्या संदर्भातील चॅटिंग चा स्क्रीनशॉट त्याच्या मैत्रिणीला पाठवला. त्या मुलीने तो स्क्रीनशॉट व्हायरल केला आणि ही गोष्ट उघडकीस आली.

या घटनेचा वृत्तांत दिल्लीच्या महिला आयोगाच्या अध्यक्ष स्वाती मालीवाल यांच्यापर्यंत पोहोचला आणि त्यांनी यासंदर्भात एफआयआर दाखल केला. पोलिस तपासाची चक्र वेगाने फिरली. सव्वीस मुलांना पोलिसांनी अटक केली. यातील बहुतेक मुलं अल्पवयीन होती. सायबर पोलिसांनी इंस्टाग्राम ला रिपोर्ट करून हा ग्रुप डिलीट करण्यास सांगितले. त्याप्रमाणे इंस्टाग्राम ने "बॉयस लॉकर रूम"  ग्रुप डिलीट केला.

गोष्ट एवढ्यावरच संपली नाही. ग्रुप डिलीट झाल्यावर ग्रुप मधील काही निगरगट्ट मुलांनी "बॉईज लॉकर रूम 2" या नावाने दुसरा ग्रुप इंस्टाग्राम वर सुरू केला. मात्र पोलिसांच्या रडारवर ही मुलं असल्याने तो ग्रुप जास्त दिवस चालू शकला नाही.

या सर्व घटनाक्रमाचा आढावा घेतला असता, काही प्रश्न मनात उद्भवतात. या मुलांमध्ये एवढी विकृति कुठून आली?

या सर्व मुलांचे असले विकृत उद्योग चालू असताना कोणाच्याही पालकांना ते कसे कळले नाहीत? आणि शेवटचा प्रश्न इन्स्टाग्राम वर जे काही पोस्ट होतं ते त्याच्या सर्व्हर वर व्हेरिफाय होतं तरीदेखील इंस्टाग्राम ने कुठलीही ॲक्शन का घेतली नाही?

या सर्व प्रश्नांची मी माझ्या परीने उत्तरं शोधण्याचा प्रयत्न केला. तेव्हा असं जाणवलं की मुलांना घरून मिळणारे संस्कार फार महत्त्वाचे आहेत.  पालकांचे मुलांकडे डोळ्यात तेल घालून लक्ष ठेवणे अत्यंत गरजेचे आहे. शाळांमध्ये मुलांच्या बौद्धिक विकासासोबतच आत्मिक, नैतिक आणि सामाजिक विकासासाठी पुरेसे प्रयत्न व्हायला हवेत. तसेच सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्म आणि ॲप्स ने नैतिक जबाबदारी उचलून असे प्रकार होणार नाहीत याची दक्षता घ्यावी.

©कविता दातार

हेल्पलाईन नंबर (?)

 

"अरे दिपक ! हे आर ओ वॉटर प्युरीफायर कालपासून चालतच नाहीये. प्यायला  पाणी कसे मिळणार ?"

"कंपनीच्या हेल्पलाइन नंबर वर कॉल करून कंप्लेंट दे. ते सर्विस मॅन पाठवतील. त्याच्याकडून दुरुस्त करून घे." "हेल्पलाइन नंबर तुला माहित आहे का ?"

"नाही ग ! गुगलवर शोध ना .."

"अरे हो.. विसरलेच.." ज्योतीने लगेच गुगल वरून वॉटर प्युरीफायर कंपनीचा हेल्पलाइन नंबर शोधून कॉल केला आणि कम्प्लेंट दिली.  सर्विस मॅनला दुपारी दोन वाजता पाठवतो, असे  त्या हेल्पलाइन वर बोलणाऱ्या व्यक्तीने सांगितले.

दुपारी दोन वाजता कंपनीचा सर्विस मॅन आला तेव्हा ज्योती एकटीच घरात होती. दीपक ऑफिस मध्ये होता. वॉटर प्युरीफायरचे नीट निरीक्षण करून त्या माणसाने फिल्टर आणि सिलेंडर बदलण्याची आवश्यकता असल्याचे सांगितले. त्यासाठी साडेसहा हजार लागतील असे तो म्हणाला. ज्योतीने लगेच दीपक ला फोन लावला,

"अरे फिल्टर आणि सिलेंडर दोन्ही बिघडले आहेत. ते बदलायला साडेसहा हजार रुपये लागतील म्हणे."

"अरे बापरे ! इतके ?? त्या सर्विस मॅनला फोन दे बरं.."

ज्योतीने सर्विस मॅन च्या हातात फोन देऊन त्याला दीपक सोबत बोलायला सांगितले.

"तुमचे नाव काय? काय झालंय ? वॉटर प्युरिफायर चालत का नाही??"

"साहेब मी मनोज गोराणे..." त्याचे नाव सांगून तो पुढे म्हणाला, "तुमच्या वॉटर प्युरीफायर च्या सिलेंडर मध्ये लिकेज आहे आणि फिल्टर मध्ये खूप क्षार जमा झाले आहेत. त्यामुळे दोन्ही बदलून टाकावे लागतील."

"अरे पण साडेसहा हजार फार होतात.."

"अहो साहेब ही तर पार्ट ची किंमत झाली. मी तर  माझे सर्व्हिस चार्जेस लावतच नाहीये. नाहीतर तुम्ही अन्युअल मेंटेनन्स कॉन्ट्रॅक्ट करून घ्या. म्हणजे कुठलाही पार्ट पुढच्या तीन वर्षात बिघडला, तरीही फ्री रिप्लेस करून दिला जाईल."

"बरं त्यासाठी काय चार्जेस पडतील ?"

"अन्युअल मेंटेनन्स कॉन्ट्रॅक्ट नऊ हजारात जाईल."

"अरे बापरे ! हे तर अजूनच जास्त आहेत."

"पण साहेब पुढचे तीन वर्ष कुठलाही पार्ट तुम्हाला विकत घ्यावा लागणार नाही. कंपनी मोफत बदलून देईल."

"बर, ठीक आहे. मॅडम ला फोन दे."

"ज्योती त्याला नऊ हजार रुपये दे आणि त्याच्याकडून ते पार्टस बदलून घे. रिसीट घ्यायला विसरू नको."

ज्योतीने त्या सर्विस मॅन ला नऊ हजार रुपये दिले. त्याने रिसीट दिली. पार्टस आणि मेंटेनन्स कॉन्ट्रॅक्ट चे पेपर घेऊन थोड्याच वेळात परत येतो, असे सांगून तो बाहेर पडला.  बराच वेळ झाला तरीही तो सर्विस मॅन परत आला नाही. त्या कंप्लेंट नंबर वर परत फोन केल्यावर तो नंबर बंद असल्याचा मेसेज आला. पुढील दोन-तीन दिवस वाट पाहून देखील तो न आल्याने आणि फोनही न लागल्याने त्यांना आपण फसवले गेल्याची खात्री पटली.

वॉटर प्युरिफायर घेतल्या वेळेसची रिसीट त्यांनी शोधून काढली. त्यावर त्या वॉटर प्युरिफायर कंपनीचा हेल्पलाइन नंबर होता. त्या नंबर वर फोन केल्यावर त्यांना कळले, की मनोज गोराणे नावाचा त्या कंपनीचा कोणीही सर्विस मॅन नाही. आणि ज्योतीने केलेली कंप्लेंट ही त्यांच्याकडे रजिस्टर झालेली नाही.

"आपण सायबर पोलिसात कम्प्लेन्ट देऊ या." ज्योती म्हणाली.

"अगं फक्त नऊ हजारच गेले आहेत ना. एवढ्या पैशांसाठी कुठे पोलीस स्टेशनच्या चकरा मारायच्या? एवढा वेळ तरी आहे का आपल्याजवळ?"

"ह्या अशाच विचारामुळे या गुन्हेगारांचे फावते. 9000 असले तरी फसवणूक झाली आहे ना? मग कम्प्लेंट करायलाच पाहिजे." ज्योतीने म्हंटले

तिचा एक वर्गमित्र सायबर पोलीस स्टेशनला काम करत असल्याने तिने त्याला फोन करून आधी कल्पना दिली आणि सायबर पोलीस स्टेशनला जाऊन कंप्लेंट देखील केली. तिथे गेल्यावर तिला कळले, की अशा प्रकारच्या बऱ्याच तक्रारी या काही दिवसात आलेल्या आहेत. गुगल वरून तिने शोधलेला मोबाईल नंबर एका रिक्षाचालकाच्या नावावर होता. पोलिसांनी त्या रिक्षाचालकाला शोधून काढल्यावर, त्याने सांगितले की  त्याचे आधार कार्ड आठवड्याभरा साठी 500 रुपयाने एका व्यक्तीला भाड्याने दिले होते. आता पोलिस त्या व्यक्तीच्या शोधात आहेत.

वरील घटनेवरून वाचकांच्या लक्षात आले असेलच, की गुगल वरून शोधलेली प्रत्येक गोष्ट विश्वासार्ह असतेच असे नाही. अशाच घटना  स्वीगी, झोमॅटो, डॉमिनोज आणि काही बँकांच्या बनावट हेल्पलाईन नंबर मूळे देखील घडल्या असून काही जणांचे त्यात आर्थिक नुकसान झाले आहे. शक्यतो कुठल्याही सेवेचा किंवा बँकेचा हेल्पलाइन नंबर गुगल वरून शोधू नाही. त्याऐवजी त्या सर्विस सेंटर आणि आस्थापनांच्या अधिकृत कागदपत्रांवरून किंवा त्यांना समक्ष भेट देऊन हे हेल्पलाइन नंबर घ्यावेत. तसंच वरील घटनेत ज्योतीने जर त्या सर्विस मॅनला कॅश ऐवजी चेक दिला असता, तर नंतर चेक पेमेंट कदाचित थांबवता  आलं असतं. अन्युअल मेंटेनन्स कॉन्ट्रॅक्ट चे सर्व साधारणपणे कंपनीच्या नावावर चेक दिले जातात. लोकांनी थोडी सतर्कता बाळगली तर अशा प्रकारच्या घटना सहज टाळता येतील.

सावधान रहा.

सुरक्षित रहा.

©कविता दातार