रॅन्समवेअर

१२ मे २०१७. सकाळचे साडेसहा वाजलेले. मोबाइलच्या आलार्मने अमिषाला नेहमी सारखी जाग आली. पटकन अंथरुणातून बाहेर येत तिने हातपाय ताणून आळस झटकला आणि बाथरूममध्ये शिरली. अमिषा इन्फर्मेशन टेक्नॉलॉजीमध्ये एमटेक करत होती. तिचे हे शेवटचे सेमिस्टर. त्याच्या प्रोजेक्टचा व्हायवा आणि प्रेझेंटेशन आठ दिवसांवर आले होते. भराभर आवरून तिने लॅपटॉप सुरू केला. प्रोजेक्ट प्रेझेंटेशनच्या स्लाइड्सवर काही फायनल चेंजेस करायचे बाकी होते. लॅपटॉप सुरू झाल्यावर पासवर्ड टाकून ती विंडोज डेस्कटॉप स्क्रीनची वाट पाहू लागली.

पण हे काय ??? लॅपटॉपच्या स्क्रीनवर तर काही वेगळेच दिसत होते.

लाल बॅकग्राउंडच्या स्क्रीनवर पिवळ्या अक्षरांत एक मोठा मेसेज दिसत होता. "तुमचे डॉक्युमेंट्स, फोटोज, व्हिडिओज, डेटाबेस कुठलीही फाईल तुम्ही वापरू शकत नाही. कारण सर्व फाइल्स एनक्रिप्ट झाल्या आहेत. फाइल रिकव्हर करण्याच्या प्रयत्नांत वेळ घालवण्यात अर्थ नाही. फक्त आमची डिक्रिप्शन सर्व्हिस वापरूनच तुम्ही तुमच्या फाइल्स रिकव्हर करू शकता. त्यासाठी तुम्हाला तीन दिवसांत तीनशे डॉलर्स बिटकॉइन्सच्या स्वरूपात खाली दिलेल्या वेब अॅड्रेसवर द्यावे लागतील. तीन दिवसांत पेमेंट केले नाही तर सहाशे डॉलर्स लागतील. आणि सात दिवसांत तुमचे पेमेंट आले नाही तर तुमच्या फाइल्स कधीच रिकव्हर होऊ शकणार नाहीत." मेसेजच्या खाली एका वेबसाइटचा अॅड्रेस दिसत होता. आणि How to buy bitcoins? अशी एक लिंक दिसत होती. ती लिंक क्लिक केल्यावर एक वेबसाइट ओपन होत होती. तिथे तीनशे डॉलर्स भरून बिटक्वाइन मिळण्यासाठीचा इंटरफेस दिसत होता. अमिषाच्या लॅपटॉपवर रॅन्समवेअरचा हल्ला झाला आहे, हे समजायला तिला वेळ लागला नाही. तिच्या घशाला कोरड पडली. हातपाय बधीर झाले. स्वतःला सावरून ती विचार करू लागली. तिला आठवले, प्रोजेक्ट पूर्ण करण्याच्या गडबडीत तिने तिचे अँटीव्हायरस गेल्या आठवडय़ाभरात अपडेट केले नव्हते. त्यात इंटरनेट वरील सॅंपल प्रेझेंटेशन्स पाहण्याच्या नादात कुठल्या तरी अनसेक्युअर्ड वेबसाइटवरून पॉवरपॉइंट स्लाइड्स डाउनलोड केल्या होत्या. त्यातूनच रॅन्समवेअरचा हल्ला झाल्याची शक्यता दिसत होती. पण जे झाले त्यावर जास्त विचार न करता प्रोजेक्ट आणि प्रेझेंटेशनच्या फाइल्स कशा रिकव्हर कराव्या याचा ती विचार करू लागली. तिने पूर्ण प्रोजेक्टचा पेन ड्राइव्हवर बॅकअप घेऊन ठेवला होता. घरातल्या इंटरनेटशी कनेक्ट नसलेल्या कॉमन पीसीवर सुद्धा प्रोजेक्ट कॉपी करून ठेवला होता. पण प्रोजेक्ट रिपोर्ट आणि पॉवर पॉइंटमध्ये बनवलेल्या प्रेझेंटेशन स्लाइड्स मागच्या आठवड्यात गुगल ड्राइव्ह वर अपलोड केले होते. त्यानंतर त्यात बरेच बदल केल्याने ते जसेच्या तसे वापरता येणार नव्हते. त्यावर बरेच काम करावे लागणार होते. एकदा तिला वाटले तीनशे डॉलर्सच्या बिटकॉइन खरेदी करून या हॅकरला देऊन आपल्या सर्व फाइल्स रिकव्हर करून यातून सुटका करून घ्यावी, म्हणजे डोक्याला ताप नको. कारण पुन्हा रिपोर्ट आणि प्रेझेंटेशनवर काम करणे तिच्या जीवावर आले होते. त्यासाठी तिने गेले काही रात्रंदिवस एक केले होते. पण लगेच तिच्या मनात आले, तीनशे डॉलर्स म्हणजे जवळजवळ वीस हजार रुपये. का म्हणून आपण एवढे पैसे द्यायचे?? असे सहजपणे लोक पैसे देत गेले तर, असल्या असामाजिक तत्त्वांना प्रोत्साहन मिळून असे उद्योग वाढीस लागतील. नकोच. . . असा विचारही नको. आपण पुन्हा रात्रंदिवस एक करून आठवडाभरात प्रोजेक्ट रिपोर्ट आणि प्रेझेंटेशन पूर्ण करू आणि आत्मविश्वासाने प्रोजेक्टच्या व्हायवाला सामोरे जाऊ. या विचारासरशी तिचे मन हलके झाले.

ठरवल्याप्रमाणे अमिषाने घरचा कॉमन पीसी इंटरनेटवर कनेक्ट केला. त्यावर अपडेटेड अँटी व्हायरस टाकून, दिवसरात्र मेहनत करून, गुगल ड्राइव्ह वरच्या जुन्या प्रोजेक्ट रिपोर्टवर आणि प्रेझेंटेशनवर काम केले. दरम्यान आपला लॅपटॉप सायबर सिक्युरिटी एक्स्पर्ट कडून रिकव्हर करण्याचा प्रयत्न केला. पण काही फाइल्स फक्त रिकव्हर झाल्या.

आज अमिषा मोठ्या आयटी कंपनीत सीनिअर असोसिएट आहे. मात्र दर दोन दिवसांआड ती आपल्या लॅपटॉपवरील अँटीव्हायरस अपडेट करते, इंटरनेटवरील फक्त सिक्युअर्ड वेबसाइट्स वर जाते, कुठल्याही माहित नसलेल्या सोर्सकडून आलेले ईमेल उघडत नाही आणि न चूकता रोज आपल्या डेटाचा बॅकअप घेउन ठेवते.

©कविता दातार